ضرورت گذار از الگوی سنتی به پارادایم نوین اقتصادی در مناطق آزاد
رصد کالا: مناطق آزاد تجاری در ایران به عنوان ابزاری برای جذب سرمایه گذاری خارجی، توسعه صادرات و ایجاد اشتغال طراحی شده اند اما در عمل، عملکرد آنها همیشه مورد نقد بوده است.
در شرایطی که اقتصاد جهانی به سوی رقابت پذیری مبتنی بر تکنولوژی های جدید، زنجیره های ارزش افزوده و تعاملات چندلایه بین المللی حرکت می کند، مدل سنتی مناطق آزاد ایران با چالش هایی روبه رو شده که نیازمند یک بازبینی اساسی در سیاستگذاری و راهبردهای توسعه ای است.
یکی از مهم ترین موانع پیش روی مناطق آزاد، وابستگی شدید آنها به سیاستهای کلان اقتصادی کشور است که سبب شده استقلال عملیاتی و انعطاف پذیری ضروری جهت جذب سرمایه گذاری خارجی و توسعه پایدار نداشته باشند؛ نبود نظام مقرراتی شفاف و تغییرات مداوم در سیاستهای اقتصادی، سرمایه گذاران را در یک فضای نامطمئن قرار داده و میزان ورود سرمایه به این مناطق را محدود کرده است.
علاوه بر این، رویکرد سنتی به این مناطق به عنوان پایگاهی برای واردات بجای تولید و صادرات، باعث شده که آنها به مراکز توزیع کالاهای وارداتی تبدیل شوند، نه موتورهای رشد اقتصادی. در غیاب سیاستهای تشویقی برای توسعه صنایع پیشرفته و کاهش موانع صادراتی، مناطق آزاد ایران در راه رقابت پذیری بین المللی گرفتار ضعف ساختاری شده اند. ضعف در زیرساخت های فیزیکی و لجستیکی نیز یکی از موانع کلیدی توسعه این مناطق است. عدم تکمیل پروژه های حمل و نقل، کمبود دسترسی به بنادر پیشرفته و ضعف در شبکه های ارتباطی، هزینه های تجارت را افزایش داده و جذابیت این مناطق برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی را کاهش داده است.
در دنیای امروز، مدلهای موفق مناطق آزاد تجاری بر توسعه اقتصاد دانش بنیان، استفاده از تکنولوژی های جدید، ایجاد زنجیره های تامین جهانی و اتصال به بازارهای بین المللی متمرکز هستند. ایران نیز برای دستیابی به یک مدل کارآمد در این عرصه، باید از الگوی سنتی مبتنی بر مزایای نسبی مانند معافیت های مالیاتی به سوی مزیت های رقابتی پایدار مانند توسعه فناوری و سرمایه گذاری در زیرساخت های نوین حرکت نماید. یکی از الزامات کلیدی در این راستا، ایجاد نظام حکمرانی شفاف و کارآمد است که از تصمیم گیری های سلیقه ای و نوسانات سیاستی پیشگیری کند. همچنین، بهبود فضای کسب وکار بوسیله تسهیل فرآیندهای اداری، کاهش موانع قانونی و ارائه مشوق های هدفمند برای صنایع راهبردی، می تواند زمینه را برای حضور سرمایه گذاران بین المللی فراهم آورد.
در کنار این موارد، تمرکز بر جذب شرکت های فناور و استارت آپ های بین المللی، ایجاد مناطق ویژه برای صنایع نوآورانه و توسعه اکوسیستم های کارآفرینی در مناطق آزاد، از راهکارهایی است که می تواند جایگاه این مناطق را در اقتصاد ملی و بین المللی تقویت کند. سرمایه گذاری در آموزش نیروی انسانی متخصص و ایجاد پیوند میان دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و صنایع مستقر در این مناطق نیز می تواند به بهبود راندمان و افزایش رقابت پذیری کمک نماید. مناطق آزاد تجاری ایران در وضعیت فعلی نیازمند یک تحول راهبردی هستند. گذار از الگوی سنتی مبتنی بر امتیازات مالیاتی به سوی مدلهای نوین مبتنی بر اقتصاد دانش بنیان، گسترش زیرساخت های هوشمند و پیوند با زنجیره های ارزش جهانی، می تواند این مناطق را به موتور محرک اقتصاد کشور تبدیل کند. برای تحقق این هدف، سیاست گذاران باید با نگاهی آینده نگر، قوانین و مقررات را اصلاح کرده، فضای سرمایه گذاری را شفاف و باثبات کنند و زمینه های ضروری جهت رشد صنایع نوآورانه را فراهم آورند. تنها در این صورت است که مناطق آزاد تجاری ایران می توانند به جایگاه مطلوب خود در اقتصاد ملی و بین المللی دست یابند و از نقش سنتی خود به عنوان دروازه واردات، به بستری برای خلق ارزش افزوده پایدار تغییر موقعیت دهند.
*مدرس دانشگاه و کارشناس مناطق آزاد تجاری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب